Χρόνια Φλεγμονή

Η διαδικασία της φλεγμονής.

Χρόνια Φλεγμονή

Που οφείλεται και ποιοι παράγοντες την περιορίζουν

Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς

H χρόνια φλεγμονή εμπλέκεται σε ένα μεγάλο αριθμό μεταβολικών διαταραχών όπως η παχυσαρκία, το μεταβολικό σύνδρομο, ο διαβήτης και η δυσλιπιδαιμία, που αυξάνουν το κίνδυνο για χρόνια νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά, ο καρκίνος, οι αυτοάνοσες ασθένειες και τα εκφυλιστικά νοσήματα του νευρικού συστήματος (Αλτσχάιμερ)^[1].

Σε μελέτη που δημοσιεύεται στο International Journal of Environmental Research and Public Health (IJERPH), στην οποία συμμετέχει η επιστημονική ομάδα της Metabolomic Medicine^®, αναλύονται ο ρόλος της χρόνιας φλεγμονής στην ανάπτυξη χρόνιων μεταβολικών νοσημάτων, σε σχέση με την επίδραση του τρόπου ζωής και της διατροφής.

Τι είναι η Φλεγμονή

Η φλεγμονή είναι το σύνολο το διεργασιών που κινητοποιεί ο ανθρώπινος οργανισμός, στην προσπάθεια του να διορθώσει μια βλάβη.

Παρότι η φλεγμονή βιώνεται συνήθως ως το πρόβλημα από τον ασθενή, στην πραγματικότητα είναι η διαδικασία επίλυσης μιας βλάβης που προηγήθηκε. Όταν αυτή ολοκληρώνεται φυσιολογικά, η βλάβη αποκαθίσταται και το σημείο που είχε τραυματιστεί ή υποστεί βλάβη, ανακτά τη φυσιολογική του λειτουργία.

Η φλεγμονή είναι το σύνολο το διεργασιών που κινητοποιεί ο ανθρώπινος οργανισμός, στη προσπάθεια του να διορθώσει μια βλάβη.

Παραδείγματα φλεγμονής μετά από βλάβη, είναι το έγκαυμα στο δέρμα μετά από υπερβολική έκθεση στον ήλιο, ένας τραυματισμός στο πόδι ενώ αθλούμαστε, φλεγμονή στο στομάχι μετά από κατάχρηση αλκοόλ ή φαρμάκων κ.ά.

Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις, όπου η διαδικασία της φλεγμονής δεν ολοκληρώνεται και η φλεγμονή παραμένει σε χρόνια βάση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η φλεγμονή γίνεται μέρος του προβλήματος και αντί να οδηγήσει σε επούλωση, επιδεινώνει τη βλάβη.

Η χρόνια φλεγμονή επιβαρύνει τις ήδη υπάρχουσες μεταβολικές διαταραχές και προκαλεί νέες, όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη, η δυσλιπιδαιμία και ο διαβήτης, που τροφοδοτούν περαιτέρω τη φλεγμονή και προκαλούν επιπρόσθετες επιπλοκές για την υγεία.

Με αυτόν τον τρόπο, προκύπτει ένας φαύλος κύκλος που διαιωνίζει τη φλεγμονή.

Παρεμβάσεις στους μηχανισμούς ελέγχου της φλεγμονής και η αποκατάσταση των μεταβολικών διαταραχών που την τροφοδοτούν, είναι απαραίτητες για την επίλυση της φλεγμονής.

Εικόνα 1. Στις περιπτώσεις που ο οργανισμός δεν ολοκληρώνει φυσιολογικά τη διαδικασία της φλεγμονής, αυτές παραμένουν σε χρόνια βάση και είναι βασικό αίτιο για την ανάπτυξη χρονίων ασθενειών.

Αυτοάνοσα Νοσήματα

Οι μεταβολικές διαταραχές είναι βασικοί παράγοντες στην ανάπτυξη των αυτοάνοσων νοσημάτων.

Τα αυτοάνοσα είναι χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα, όπου το ανοσοποιητικό σύστημα χάνει την ικανότητα να αναγνωρίζει τον εαυτό του και επιτίθεται στα κύτταρα και τους ιστούς του σώματος.

Νέα στοιχεία δείχνουν, ότι οι μεταβολικές διαταραχές προηγούνται αρκετούς μήνες ή χρόνια πριν την εμφάνιση της αυτοανοσίας.

Ο σύγχρονος Δυτικός τρόπος ζωής, είναι βασικός παράγοντας στην ανάπτυξη μεταβολικών διαταραχών που οδηγούν σε χρόνια φλεγμονή και εμφάνιση χρόνιου νοσήματος. Γνωρίζουμε ότι η μη-ισορροπημένη διατροφή είναι βασικό προκλητικό αίτιο σε πολλά χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα.

Η κακή διατροφή ξεπερνάει πλέον το κάπνισμα ως την κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως. Έως και 11 εκατομμύρια θάνατοι θα μπορούσαν να αποτραπούν κάθε χρόνο, με βελτίωση της διατροφής.

Η κατανάλωση αυξημένης ποσότητας θερμίδων με χαμηλή θρεπτική αξία, οδηγεί τους κυτταρικούς μηχανισμούς που ρυθμίζονται από την παρουσία τροφής, σε υπερ-δραστηριότητα.

Ανάμεσα στου μηχανισμούς που επηρεάζονται είναι και αυτοί της φλεγμονής. Η υπερ-δραστηριότητα που προκύπτει από τη λήψη αυξημένων θερμίδων, που δεν παρέχουν τα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζεται ο οργανισμός για να ρυθμίσει τις λειτουργίες του, προκαλεί αυξημένη απελευθέρωση ουσιών που προάγουν τη φλεγμονή.

Η χρόνια αυτή μεταβολική απόκλιση από τη φυσιολογική κατάσταση λειτουργίας, διαταράσσει τελικά και την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να αναγνωρίζει τον εαυτό του και προκύπτει αυτοανοσία.

Τοξικό Φορτίο

Οι άνθρωποι εκτίθενται σε μεγάλο αριθμό χημικών μέσω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, της τροφής, του νερού, των καλλυντικών, κ.ο.κ. Παρότι τα επίπεδα έκθεσης είναι χαμηλά, η σταδιακή συσσώρευση τους κατά τη διάρκεια της ζωής και η συνδυαστική τους δράση, επηρεάζουν σημαντικά τη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού.

Νέες έρευνες, εξέτασαν το ρόλο της μακροχρόνιας έκθεσης σε πολλαπλά χημικά, σε χαμηλές δόσεις όπως συμβαίνει με τα παρασιτοκτόνα, τα συντηρητικά τροφίμων, ή τα χημικά που χρησιμοποιούνται για την επικάλυψη των τροφίμων και διαπίστωσαν ότι ακόμη και μικρές διαταραχές στη βιοχημική ισορροπία του οργανισμού, συνδυάζονται με την εκδήλωση νόσου.

Πρόσφατα, αποδείχτηκε ότι η μακροχρόνια έκθεση σε χημικά όπως τα παραπάνω, συνδέεται και με αυξημένη ευπάθεια σε μικροβιακές και ιογενείς λοιμώξεις.

Ελλείψεις σε Βιταμίνες και Θρεπτικά Στοιχεία

Οι ελλείψεις σε βιταμίνες και μικροθρεπτικά στοιχεία είναι διαδεδομένες, τόσο στις αναπτυγμένες, όσο και αναπτυσσόμενες χώρες (Κρυμμένη Πείνα). Η κύρια αιτία ελλείψεων σε μικροθρεπτικά στοιχεία, είναι η χαμηλή πρόσληψη τους από τη διατροφή^[1,2].

Ελλείψεις σε βιταμίνες όπως η βιτ. Α, οι βιταμίνες Β6, Β12, C, D, E, φολικό, μεταλλικά στοιχεία όπως ο ψευδάργυρος, ο σίδηρος, το σελήνιο, το μαγνήσιο, ο χαλκός, και τα ω-3 λιπαρά οξέα, παίζουν σημαντικό συνδυαστικό ρόλο στην κατάσταση της υγείας και στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος^[2].

Η ανεπαρκής πρόσληψη αυτών των θρεπτικών συστατικών είναι ευρέως διαδεδομένη και οδηγεί σε μειωμένη αντίσταση του ανοσοποιητικού συστήματος στις λοιμώξεις, καθώς και σε αύξηση του κινδύνου νόσου.

Η διόρθωση των ελλείψεων, με τη χορήγηση συμπληρωμάτων που περιέχουν τα παραπάνω θρεπτικά συστατικά, είναι ασφαλής και αποτελεσματική για την ενίσχυση της υγιούς λειτουργίας του οργανισμού και του ανοσοποιητικού συστήματος.

Σε μοριακό επίπεδο, με τη χρήση μεταβολομικών αναλύσεων αξιολογούνται οι ελλείψεις και η επίδραση που έχουν στο μεταβολισμό. Mε αυτές μετρούνται μικρά μόρια (μεταβολίτες), που συμμετέχουν στις χημικές αντιδράσεις του οργανισμού. Η μέτρηση μεταβολιτών, σκιαγραφεί ακόμη και ελάχιστες διακυμάνσεις του μεταβολισμού, που μπορούν να συνδέονται με κάποιο χρόνιο νόσημα.

Βελτίωση της Ικανότητας Άσκησης

Είναι χαρακτηριστικό ότι η συνολική βελτίωση της μεταβολικής κατάστασης του οργανισμού αυξάνει και την απόδοση στην άσκηση, που είναι ένας επιπλέον παράγοντας στη διατήρηση καλής υγείας.

Είναι σύνηθες, άτομα που βιώνουν χαμηλά επίπεδα ενέργειας, σταδιακά μέσα από τη βελτίωση της συνολικής απόδοσης του οργανισμού, να ξεκινούν αυθόρμητα άσκηση.

Εικόνα 2. Παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής και διατροφής μειώνουν τη χρόνια φλεγμονή και βελτιώνουν το μεταβολικό προφίλ και την υγεία.

Η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, ενισχύει επιπρόσθετα τη μεταβολική ισορροπία και έχει θετική επίδραση σε πολλαπλά μεταβολικά μονοπάτια, που ρυθμίζουν τους μηχανισμούς της φλεγμονής.

Η Αντιφλεγμονώδης Επίδραση της Νηστείας

Η έλλειψη τροφής για εκατομμύρια χρόνια, ήταν μέρος του τρόπου διαβίωσης των ανθρώπων. Μέχρι και λίγες δεκαετίες πριν, η τροφή ήταν δύσκολο να βρεθεί και οι άνθρωποι επιβίωναν σε ένα περιβάλλον όπου κατά περιόδους, η τροφή ήταν διαθέσιμη, ενώ σε άλλες η τροφή ήταν σε έλλειψη.

Οι εναλλαγές αφθονίας και έλλειψης τροφής, οδήγησαν στην προσαρμογή του ανθρώπινου οργανισμού, έτσι ώστε να λειτουργεί καλύτερα σε συνθήκες περιοδικής νηστείας.

Σε συνθήκες νηστείας, ο οργανισμός λειτουργεί σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και αυξάνει την απόδοση του, ώστε να μπορέσει να επιβιώσει. Η νηστεία ενεργοποιεί τους μηχανισμούς επούλωσης και βελτιστοποιεί την απόδοση του οργανισμού σε ενέργεια. Ο οργανισμός, στην προσπάθεια του να αυξήσει την απόδοση του, απορροφά και ανακυκλώνει στοιχεία που βρίσκονται στο εσωτερικό των κυττάρων και δεν λειτουργούν καλά (αυτοφαγία), ενώ παράλληλα αυξάνει την ταχύτητα επιδιόρθωσης του DNA.

Κατά τις περιόδους νηστείας αυξάνεται και ο ρυθμός καταστροφής κυττάρων που παρουσιάζουν σημαντικές δυσλειτουργίες (απόπτωση).

Το σύνολο των παραπάνω ενεργειών, οδηγεί σε αντικατάσταση και επιδιόρθωση κυττάρων και βελτιώνει τελικά τη συνολική κατάσταση λειτουργίας του οργανισμού. Έτσι η νηστεία, εφόσον εναλλάσσεται με περιόδους επαρκούς πρόσληψης τροφής και θρεπτικών συστατικών, οδηγεί σε σημαντική βελτίωση του μεταβολικού προφίλ και της υγείας.

Οι τύποι νηστείας μπορούν να διαιρεθούν σε 3 ευρύτερες κατηγορίες:

Περιοδική νηστεία, διαρκεί από 24 ώρες και πάνω.
Διαλειμματική νηστεία, διαρκεί συνήθως 16-20 ώρες και μπορεί να γίνεται καθημερινά, κάθε 2^η μέρα ή δύο φορές την εβδομάδα.
Δίαιτα που μιμείται την πλήρη νηστεία (Fast Mimicking Diet), δίαιτα που διαρκεί από 1-5 ημέρες και αφορά στη χαμηλή κατανάλωση θερμίδων (800-1100 kcal την ημέρα). Μέσω της επιλογής συγκεκριμένων τροφών επιτυγχάνει παρόμοια μεταβολικά αποτελέσματα με την πλήρη νηστεία από τροφή.

Ο κάθε τύπος νηστείας βρίσκει διαφορετική εφαρμογή, ανάλογα με το μεταβολικό προφίλ και τη νόσο κάθε ατόμου.

Μεγάλος όγκος δεδομένων αποδεικνύει τα οφέλη της νηστείας στην υγεία και σε πληθώρα παθολογικών καταστάσεων. Γνωρίζουμε ότι ενισχύει τους αντιοξειδωτικούς μηχανισμούς του οργανισμού και μειώνει τα επίπεδα των προ-φλεγμονωδών κυτοκινών (μόρια που κινητοποιούν τα λευκά αιμοσφαίρια και ενισχύουν τη φλεγμονή).

Από τις πιο σημαντικές επιδράσεις της νηστείας, είναι αυτές που αφορούν το μεταβολισμό της ινσουλίνης. Μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη, βελτιώνει το μεταβολικό σύνδρομο και το μεταβολισμό του ζαχάρου, ενώ παράλληλα μειώνει το συνολικό λίπος στον οργανισμό, μειώνει την αρτηριακή πίεση και περιορίζει σημαντικά την εκδήλωση φλεγμονής.

Η Μέτρηση Μικρών Μορίων Χαρτογραφεί Διαταραχές στη Μεταβολική Ισορροπία

Η μέτρηση μικρών μορίων χαρτογραφεί τη μεταβολική κατάσταση ενός ατόμου. Τα μόρια που μετρούνται ονομάζονται μεταβολίτες και η μέθοδος της ανάλυσης Μεταβολομική.

Σύμφωνα με τη μελέτη, η Μεταβολομική Ανάλυση ανιχνεύει μεταβολικές διαταραχές και βοηθάει στην πρόληψη και την ανίχνευση χρόνιων ασθενειών.

Οι μεταβολομικές αναλύσεις έχουν ευρεία εφαρμογή στην ιατρική κλινική πράξη, καταγράφοντας τη λειτουργία του μεταβολισμού, την κατάσταση του μικροβιώματος, το μεταβολισμό των φαρμάκων, τις ελλείψεις του οργανισμού, τη διατροφική πρόσληψη, την επίδραση του τρόπου ζωής στη μεταβολική ισορροπία και τον κίνδυνο ανάπτυξης χρόνιου νοσήματος.

Πρόκειται για επιπρόσθετα εργαλεία στις τρέχουσες επιλογές διάγνωσης και αντιμετώπισης, που βοηθούν το γιατρό να παραδώσει πιο αποτελεσματικές θεραπείες.

Η στοχευμένη παρέμβαση στον τρόπο ζωής και διατροφής, με σκοπό την βελτίωση της μεταβολικής κατάστασης του οργανισμού, βελτιώνει την υγεία σε ατομικό και σε κοινωνικό επίπεδο και αυξάνει την αντίσταση του ανοσοποιητικού σε λοιμώξεις.

Η Μελέτη

Η μελέτη ήταν το αποτέλεσμα διεθνούς διεπιστημονικής συνεργασίας ειδικών από το χώρο των ιατρικών επιστημών, όπως ειδικοί της κλινικής ιατρικής, της βιοτεχνολογίας, της γενετικής, της φαρμακολογίας, της τοξικολογίας και της δημόσιας υγείας.

Επικεφαλής της μελέτης ήταν ο καθ. Αριστείδης Τσατσάκης από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Κρήτης και η καθ. Ντενίζα Μαργκίνα από την Ιατρική και Φαρμακευτική Σχολή του Πανεπιστημίου Carol Davila στο Βουκουρέστι. Στη μελέτη συμμετείχαν ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Λάρισας και από το τμήμα Ιατρικής και Μοριακής Γενετικής του Πανεπιστημίου King’s College του Λονδίνου.

Βιβλιογραφία

Chronic Inflammation in the Context of Everyday Life: Dietary Changes as Mitigating Factors.
Margină, D.; Ungurianu, A.; Purdel, C.; Tsoukalas, D.;
Sarandi, E.; Thanasoula, M.; Tekos, F.; Mesnage, R.; Kouretas, D.; Tsatsakis, A.
Int. J. Environ. Res. Public Health 2020, 17, 4135.
Optimal Nutritional Status for a Well-Functioning Immune System Is an Important Factor to Protect against Viral Infections.
Calder, P.C.; Carr, A.C.; Gombart, A.F.; Eggersdorfer, M.
Nutrients 2020.

Επιμέλεια Κειμένου: Επιστημονική Ομάδα Metabolomic Medicine

Δειτε επισης

Επιστημονική Δραστηριότητα Έρευνα στην εφαρμογή προηγμένων τεχνολογιών στα αυτοάνοσα και χρόνια νοσήατα

Εξέταση Αίματος Προβλέπει τον Κίνδυνο Aυτοάνοσων Nοσημάτων

Πόση Βιταμίνη D μπορούμε να λάβουμε με Ασφάλεια; Τι πρέπει να γνωρίζουμε για την ασφαλή λήψη αυτής της ζωτικής βιταμίνης.

Θυρεοειδίτιδα Χασιμότο Η θυρεοειδίτιδα ή νόσος του Χασιμότο είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα όπου το ανοσοποιητικό σύστημα δεν αναγνωρίζει τα κύτταρα του θυρεοειδή αδένα ως δικά του, τους επιτίθεται και σταδιακά καταστρέφει τα οδηγώντας τελικά σε υποθυρεοειδισμό.

Ψωρίαση Η ψωρίαση είναι μια χρόνια, φλεγμονώδης δερματοπάθεια, αυτοάνοσης αιτιολογίας, κυρίως λόγω διαταραχής του ανοσοποιητικού συστήματος.

Κωδικός Ασφαλείας: