Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς, MD
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Universita' degli Studi di Napoli, Federico II

Πρόεδρος του European Institute of Nutritional Medicine, E.I.Nu.M


Είναι μάλλον απίθανο να μην έχετε νοιώσει κατά καιρούς είτε κουρασμένοι είτε εξαντλημένοι.

Ποια είναι όμως τα αίτια πίσω από την εξάντληση και την κούραση;

Η κούραση και η εξάντληση γίνονται αντιληπτές ως αδυναμία να ανταπεξέλθουμε στις φυσιολογικές μας δραστηριότητες.

Παρά το γεγονός ότι μπορεί να χρησιμοποιούμε την εξάντληση και την κούραση ως παρόμοιους όρους, στην πραγματικότητα βρίσκονται η μία απέναντι στην άλλη.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ κούρασης και εξάντλησης;

Η κούραση επέρχεται φυσιολογικά μετά από μία ημέρα όπου πραγματοποιήσαμε αυτά που ζητήθηκαν από εμάς και νοιώθουμε πλέον ότι το σώμα μας έχει ανάγκη από ξε-κούραση και ανάπαυση ώστε να ανακτήσει τις δυνάμεις του.

Η κούραση συνοδεύεται από ανάγκη για ύπνο, καλό φαγητό και ηρεμία, ενώ μπορεί να νοιώθουμε:

-  το σώμα μας βαρύ
-  μυϊκούς πόνους
-  πρήξιμο
-  υπνηλία
-  βαρύ κεφάλι ή και
-  πονοκέφαλο

Η εξάντληση προκύπτει όταν λειτουργούμε για μεγάλο διάστημα υπό συνθήκες στρες και άγχους και συνοδεύεται από υπερένταση, ταχυκαρδία και διαταραχή του ύπνου (λίγες ώρες, διακοπτόμενος ύπνος, δυσκολία να αποκοιμηθούμε).

Νοιώθουμε εξαντλημένοι όταν έχουμε αναγκάσει το σώμα μας να δουλέψει πέρα από τα όρια του για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σε αυτή την περίπτωση, η ανάγκη για ξεκούραση δεν γίνεται αντιληπτή, δεν είναι όμως και εφικτή γιατί το στρες και η αδρεναλίνη που παράγεται δεν επιτρέπουν στο σώμα μας να χαλαρώσει και να ξεκουραστεί. 

Από τις παραπάνω διαφορές είναι ξεκάθαρο ότι και η αντιμετώπιση πρέπει να είναι εντελώς διαφορετική στη κάθε περίπτωση, αγωγές που μπορεί να κάνουν καλό στην μία, μπορεί να επιδεινώσουν σημαντικά τη κατάσταση αν εφαρμοστούν στην άλλη.

Τα δύο άκρα μιας φυσιολογικής εναλλαγής

Η εξάντληση και η κούραση είναι τα δύο άκρα μιας φυσιολογικής εναλλαγής στη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού.

Υπό κανονικές συνθήκες, το σώμα μας προσαρμόζει την λειτουργία του και τους ρυθμούς του ανάλογα με την ώρα της ημέρας. Το πρωί ξυπνάμε και το σώμα μας προετοιμάζεται να αντιμετωπίσει τις καθημερινές απαιτήσεις στη δουλειά ή στο σπίτι. Περισσότερη αδρεναλίνη και κορτιζόλη αυξάνουν τα επίπεδα ενέργειας και ετοιμότητας και προετοιμάζουν το σώμα μας γι’ αυτό.
Καθώς κυλάει η ημέρα, η ενέργειά μας μειώνεται μέχρι να φτάσει το βράδυ, όπου εμφανίζεται η κούραση, ενώ η ανάγκη για ύπνο και φαγητό αυξάνεται. Διαφορετικές ορμόνες, όπως η σεροτονίνη, προετοιμάζουν το σώμα μας:
 
- να ξεκουραστεί
- να επουλώσει
- να κάνει σεξ και να
- απορροφήσει τροφές

Αυτή η φυσιολογική εναλλαγή έχει τη ρίζα της, στα πρώτα στάδια της εμφάνισης της ζωής στον πλανήτη μας, όταν οι πρώτοι μονοκύτταροι οργανισμοί έπαιρναν ενέργεια από τον ήλιο κατά τη διάρκεια της ημέρας και μείωναν το μεταβολισμό τους κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Η Εισαγωγή του Λάθους

Το σώμα μας είναι στ’ αλήθεια μια μηχανή που καίει άνθρακα παρουσία οξυγόνου σε μια μέση θερμοκρασία 37 οC. Αν παραμοιάζαμε το σώμα μας με έναν υπολογιστή θα ονομάζαμε αυτό το κομμάτι hardware (μηχανικό μέρος).

Υπάρχει όμως και το software (λογισμικό). Ένας άνθρωπος εκτός από το να κινείται, να τρώει και να παράγει, κάνει και πράγματα που δεν έχουν μηχανική υπόσταση, όπως να σκέφτεται, να έχει συναισθήματα να παίρνει ή να αλλάζει αποφάσεις και να αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει γύρω του.

Μπορούμε όλοι εύκολα να αντιληφθούμε, ότι η σκέψη μέσω του συναισθήματος επηρεάζει την μηχανική πλευρά του ανθρώπινου σώματος.

Μπορείτε να ανακαλέσετε μια φορά που φοβηθήκατε πραγματικά;

Αν το κάνετε θα διαπιστώσετε ότι η σκέψη σας αυτή, ακολουθείται άμεσα από το συναίσθημα του φόβου (έστω και λίγο) και αυτό με τη σειρά του, προκαλεί αύξηση των χτύπων της καρδιάς και την ταχύτητα της αναπνοής.

Μία σκέψη, διεγείρει ένα συναίσθημα και αυτό στη συνέχεια επηρεάζει την λειτουργία του οργανισμού μέσα από το νευρικό σύστημα (βλ. εικόνα).

Το πρόβλημα εντοπίζεται στο γεγονός, ότι μία κατάσταση ψυχικού στρες μπορεί να κρατήσει το σώμα σε υπερένταση για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.

Το σώμα μας είναι γενετικά προγραμματισμένο, να χρησιμοποιεί αυτό τον μηχανισμό σε μία περίπτωση έκτακτης ανάγκης, περιορισμένης όμως διάρκειας.  

Η παρατεταμένη λειτουργία στα όρια, οδηγεί το σώμα στην εξάντληση οποιουδήποτε αποθέματος ενέργειας, απαραίτητων συστατικών, νευροδιαβιβαστών (ουσίες που μεταβιβάζουν νευρικά σήματα) και ορμονών.

Αν ξαφνικά λυθεί το στρες, που έκανε το σώμα μας να λειτουργεί στα όρια του και το εξάντλησε, τότε οι μηχανισμοί που μας κρατούσαν σε ετοιμότητα σταματούν να λειτουργούν.

Πέφτουμε έτσι σε μία κατάσταση βαθιάς κούρασης, υπνηλίας, κατακράτησης υγρών, πονοκεφάλων, με κρυάδες, ζαλάδες και συμπτώματα που θα ήταν ήπια και χαμηλής έντασης υπό κανονικές συνθήκες.

Το μέγεθος της εξάντλησης, η διάρκεια, το πόσο απότομα λύθηκε το πρόβλημα αλλά και η βιοχημική κατάσταση του οργανισμού (αποθέματα σε απαραίτητα συστατικά), καθορίζουν την ένταση των συμπτωμάτων που προκύπτουν.

Όσο πιο έντονο είναι το στρες και όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια του, τόσο περισσότερο εξαντλούνται όποια αποθέματα και δυνατότητες αποκατάστασης, από πλευράς του οργανισμού.

Αν αυτό συνδυαστεί με μια ξαφνική επίλυση του στρες τότε το σώμα μας μπορεί να καταρρεύσει και να ακολουθήσουν έντονα συμπτώματα ή να εμφανιστούν νοσήματα που μπορεί να απειλήσουν την υγεία μας.

Υγεία και Βιοχημικά Αποθέματα

Είναι εύκολο να κατανοήσει κανείς τη σπουδαιότητα της επάρκειας σε μικροθρεπτικά συστατικά. Οι ανάγκες μας ως οργανισμοί, λόγω τοξικότητας του σύγχρονου περιβάλλοντος, είναι αυξημένες ενώ η πρόσληψη είναι σημαντικά μειωμένη, λόγω της δραματικής πτώσης της θρεπτικής αξίας των τροφίμων.

Όταν το σώμα δεν έχει τα συστατικά που χρειάζεται για να καλύψει τις βασικές του ανάγκες, τότε διαδικασίες που υπό κανονικές συνθήκες, όπως η εξάντληση και η κούραση, θα ήταν διαχειρίσημες γρήγορα και ανώδυνα, μπορούν να σημαίνουν την αρχή ενός σημαντικού προβλήματος υγείας.

Αντί λοιπόν απλά να ευχόμαστε να μην μας συμβεί κάτι, μπορούμε να προβλέψουμε και να προλάβουμε ένα μεγάλο μέρος των προβλημάτων υγείας αποκαθιστώντας την βιοχημική ισορροπία του σώματος μας.

Τι Μπορούμε να Κάνουμε

Η τεχνολογία μας παρέχει σήμερα την δυνατότητα να μετρήσουμε και να αξιολογήσουμε ακριβώς ποια είναι η κατάσταση των αποθεμάτων σε μικροθρεπτικά συστατικά και βοηθάει τον γιατρό να προχωρήσει σε συγκεκριμένες ενέργειες αποκατάστασης της καλής υγείας.

Η μέτρηση και ακριβής αποκατάσταση τους κατά προτεραιότητα, θα ήταν το ιδανικό. Παρόλα αυτά μπορούμε από μόνοι μας να κάνουμε ως ελάχιστο τα παρακάτω:

-  να τρώμε τροφές που έχουν υποστεί την ελάχιστη δυνατή επεξεργασία
-  να συμπληρώνουμε τη διατροφή μας με μια ισχυρή πολυβιταμίνη
-  να διατηρούμε βέλτιστα επίπεδα βιταμίνης D στο αίμα μας
-  να προγραμματίζουμε μια σταδιακή λύση των προβλημάτων που μας απασχολούν έντονα,
   αντί να προσανατολιζόμαστε σε απότομες και ξαφνικές αλλαγές

Η ιατρική ορίζεται ως επιστήμη και τέχνη. Δεν θα ήταν ακριβές να χαρακτηριστεί μόνο ως επιστήμη, γιατί δεν μπορεί να εξηγήσει πολλά από αυτά που συμβαίνουν στο ανθρώπινο σώμα. Αυτός είναι και ο λόγος που η εφαρμογή της διαφέρει από γιατρό σε γιατρό.

Σήμερα η ιατρική μετακινείται όλο και περισσότερο προς την πλευρά της επιστήμης και απομακρύνεται από την τέχνη, ενώ η Υγεία μπορεί να είναι βεβαιότητα και όχι μόνο μια ευχή.

Στην Υγειά Σας!  

Πηγές
www.reuters.com
Nature: Metabolic Effects of Mental Stress during Over- and Underfeeding in Healthy Women  
Effect of mental stress throughout the day on cardiac autonomic control  
Harvard Health