Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς

Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Universita' degli Studi di Napoli, Federico II
Μετεκπαιδεύτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ
President of The European Institutes of Metabolomic & Nutritional Medicine
Ιατρείο Χρονίων Νοσήματων και Μεταβολικών Διαταραχών

Όταν ακούμε τον όρο φλεγμονή το μυαλό μας πηγαίνει αυτόματα σε κάποιο πρόβλημα υγείας. Αν και αυτό είναι σωστό γιατί η φλεγμονή συνδέεται με όλα σχεδόν τα προβλήματα υγείας, υπάρχει όμως ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που συνήθως διαφεύγει. Αυτό που διαφεύγει είναι το γεγονός ότι η φλεγμονή δεν είναι το πρόβλημα, αλλά η λύση σε ένα πρόβλημα που προηγήθηκε. 

Παρότι αυτή η διαφορά φαντάζει απλή από μόνη της μπορεί να αλλάξει εντελώς την οπτική τόσο του ασθενούς για το πως βλέπει τη νόσο του αλλά και την ίδια την κλινική αντιμετώπιση του προβλήματος από την πλευρά του γιατρού. 

Ως φλεγμονή ορίζεται η προσπάθεια του οργανισμού να επιδιορθώσει μια βλάβη και χαρακτηρίζεται από ερυθρότητα, πόνο, οίδημα (πρήξιμο), θερμότητα και απώλεια λειτουργικότητας. Πρόκειται για τα πρώτα κλινικά σημεία που απομνημονεύει κάθε φοιτητής της ιατρικής στο πανεπιστήμιο. Τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά είναι τα ίδια για όλους τους ιστούς και απλά αλλάζει ο χαρακτήρας και η ένταση ανάλογα με το όργανο που αφορούν. 

Υπάρχει όμως κάποια λογική πίσω από αυτά τα συμπτώματα; Γιατί εμφανίζονται κάθε φορά απαράλλαχτα ανεξάρτητα από τον τύπο ιστού που έχει υπ

οστεί βλάβη; 

Μια Τοπογραφική Προσέγγιση  

Η υπάρχουσα κατάταξη των ασθενειών στην ιατρική ανατρέχει στον 17ο αιώνα. Λόγω έλλειψης γνώσης για τα πραγματικά αίτια των νοσημάτων η πιο πρακτική και εφικτή τότε προσέγγιση του θέματος ήταν ο τοπογραφικός χαρακτηρισμός. Η περιγραφή και κατάταξη δηλαδή ενός νοσήματος σύμφωνα με το σημείο του σώματος που έπασχε. Χρησιμοποιήθηκαν λοιπόν δύο βασικές καταλήξεις που και οι δύο συνδέονται με τη φλεγμονή -άλγος (πόνος) και -ίτιδα (φλεγμονή). 

Έτσι έχουμε την εξής περιγραφική εικόνα σήμερα για τα διάφορα νοσήματα υγείας. 

Γαστραλγία: πόνος στον στομάχι

Γαστρίτιδα: φλεγμονή στο στομάχι 

Με την ίδια λογική έχουμε: Αρθραλγία και αρθρίτιδα Κεφαλαλγία και εγκεφαλίτιδα 

Δερματίτιδα, οσφυαλγία, ωταλγία και ωτίτιδα, ρινίτιδα, κολίτιδα, δερματίτιδα κ.λπ..    

Πρόκειται λοιπόν για την περιγραφή ενός προβλήματος υγείας με βάση τη θέση εμφάνισης των συμπτωμάτων. Ο συγκεκριμένος τρόπος κατάταξης είναι πολύ πρακτικός και μας επιτρέπει να παρέμβουμε άμεσα σε ένα

οξύ πρόβλημα υγείας που κάνει τον ασθενή να υποφέρει ή που απειλεί και τη ζωή του. Ο γιατρός μπορεί να επέμβει άμεσα και ανακουφιστικά χορηγώντας την κατάλληλη αγωγή που θα καταστείλει ή θα μειώσει τα συμπτώματα ή και την αιτία (αιμορραγία, κάταγμα, θρόμβος) που ταλαιπωρούν τον ασθενή ή απειλούν τη ζωή του. 

Μέχρι και λίγες δεκαετίες πριν τα νοσήματα και των προβλήματα υγείας ήταν στη πλειοψηφία τους οξέα. Αυτό σημαίνει ότι είχαν μια διάρκεια κάτω των 3-6 μηνών. Λοιμώδη νοσήματα, πνευμονίες, φυματίωση, χολέρα, τύφος ήταν οι κύριοι παράγοντες νοσηρότητας. Η εικόνα αυτή σήμερα έχει αλλάξει κυρίως λόγω των βελτιώσεων στις συνθήκες υγιεινής (93%) και την ανακάλυψη αποτελεσματικότερων θεραπειών (7%) όπως τα αντιβιοτικά, που αφορούν οξέα και επείγοντα νοσήματα. Σήμερα λοιπόν η υγεία μας δεν απειλείται από οξείες αλλά από χρόνιες ασθένειες.

Επούλωση και Φλεγμονή

Σε ένα οξύ νόσημα είναι αρκετό να καταστείλουμε την ένταση των συμπτωμάτων ώστε να μπορέσει ο οργανισμός να επουλώσει, μέσα από τη διαδικασία της φλεγμονής, την πάσχουσα περιοχή. Σε μια χρόνια κατάσταση όμως αυτή η ικανότητα έχει απολεσθεί είτε γιατί η ταχύτητα βλάβης είναι μεγαλύτερη από την ικανότητα του οργανισμού να επουλώσει είτε γιατί το σώμα δεν έχει τα απαραίτητα συστατικά για να ολοκληρώσει αυτή τη διαδικασία. 

Αυτό ήταν γνωστό από την αρχαιότητα και γι' αυτό ο Ιπποκράτης αναφέρει ως βασική αρχή της ιατρικής το “Οφελέειν ή μη Βλάπτειν”. Όταν ο γιατρός προξενεί μεγαλύτερο όφελος παρά βλάβη ο ασθενής θεραπεύεται. Αυτό προϋποθέτει λοιπόν ότι το σώμα έχει την τάση να ισορροπήσει στην καλύτερη δυνατή κατάσταση υγείας που μπορεί να επιτύχει υπό τις υπάρχουσες συνθήκες. Πράγματι καμία ιατρική πράξη δεν θα ήταν εφικτή αν το ανθρώπινο σώμα δεν είχε αυτή την ιδιότητα. Να επουλώσει και να διορθώσει από μόνο του τις βλάβες που έχει υποστεί. Η διαδικασία επούλωσης και επιδιόρθωσης είναι η φλεγμονή και έχουν η σύγχρονη ιατρική έχει πλέον καταγράψει με μεγάλη ακρίβεια τα στάδια και τα βήματα που την χαρακτηρίζουν.

Φάσεις Εξέλιξης της Φλεγμονής

Το παρακάτω διάγραμμα περιγράφει τα στάδια και τους χρόνους που διατρέχει οποιοσδήποτε ιστός έχει υποστεί βλάβη. 

1. Κατά τη στιγμή της βλάβης και αμέσως μετά οι πρώτες ενέργειες που κάνει το σώμα είναι η σύσπαση των αγγείων και η ενεργοποίηση των μηχανισμών πήξεων ώστε να προλάβει οποιαδήποτε απώλεια αίματος.
    
2. Στο επόμενο βήμα να διαστέλλει τα αγγεία ώστε να φτάσει περισσότερο αίμα στο πάσχων σημείο και να αυξηθεί η παροχή σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά.
   
   
3. Ενεργοποιούνται και καταφθάνουν στη περιοχή λευκά αιμοσφαίρια για να μειώσουν την πιθανότητα μόλυνσης από την υπέρμετρη ανάπτυξη μικροβίων αρχικά και την απορρόφηση υπολειμμάτων στη συνέχεια.
   
   
4. Η αυξημένη παροχή αίματος προκαλεί ερυθρότητα, αύξηση της θερμοκρασίας και οίδημα στη περιοχή ενώ απελευθερώνονται ουσίες που προκαλούν πόνο και περιορίζουν τη λειτουργικότητα του ιστού, σε μια προσπάθεια που κάνει το σώμα για να θρέψει και να προστατέψει την πάσχουσα περιοχή. Ο πόνος έχει τη λογική να ακινητοποιηθεί και να προστατευτεί το πάσχων όργανο ή ιστός. 
   
   
5. Ξεκινάει η παραγωγή νέων ιστών με τον πολλαπλασιασμό κυττάρων στη περιοχή.
   
   
6. Ακολουθεί η φάση της σύσπασης που έχει σκοπό να αποβάλει τα υγρά που συσσωρεύτηκαν λόγω της αυξημένης παροχής αίματος στις προηγούμενες φάσεις.                
   
   
7. Μετά την φάση της σύσπασης έχουμε διαδικασίες που οδηγούν στην αναδόμηση των ιστών και σε αυτό το σημείο έχει αποκατασταθεί το 50% της αρχικής λειτουργικότητας. Θα χρειαστούν από αρκετούς μήνες έως και πάνω από 2 χρόνια για την πλήρη αποκατάσταση ανάλογα με την έκταση και την ένταση της βλάβης.

Μετά την αποπεράτωση της διαδικασίας επούλωσης το σύνηθες είναι οι νέοι ιστοί να έχουν αυξημένες αντοχές και λειτουργικότητα από τους αρχικούς. Αυτή είναι και η διαδικασία που χρησιμοποιούμε κατά την άσκηση όπου το σώμα σταδιακά και ελεγχόμενα προσαρμόζεται σε αυξημένα επίπεδα λειτουργικότητας. 

Αυτά τα επτά στάδια επούλωσης είναι κοινά για όλους τους ιστούς και αυτό που στ’ αλήθεια αλλάζει είναι τα συμπτώματα ανάλογα με το όργανο ή τον ιστό που φλεγμαίνει. Είναι λοιπόν ζωτικής σημασίας η ολοκήρωση αυτού του κύκλου γι ατην επίτευξη ίασης και κάθε ολοκληρωμένη θεραπεία μπορεί να φέρει στην επιφάνεια σημεία φλεγμονής.  

Ο Σημερινός Στόχος της Ιατρικής 

Ο σημερινός στόχος της ιατρικής δεν είναι λοιπόν να διακόψει την διαδικασία της φλεγμονής αλλά να της επιτρέψει να ολοκληρωθεί με την μεγαλύτερη ασφάλεια και τον πιο ανώδυνο τρόπο για τον ίδιο τον ασθενή.

Μέχρι και 50 χρόνια πριν η καλύτερη τότε βιοχημική κατάσταση των ανθρωπίνων σωμάτων επέτρεπε την απλή διαχείριση των συμπτωμάτων από πλευράς του γιατρού. Η ανάρρωση συνίστατο κυρίως σε ξεκούραση, καλή διατροφή και καταστολή των συμπτωμάτων μέχρι ο ασθενής να ιαθεί πλήρως. 

Σήμερα που η βιοχημική ισορροπία τόσο του πλανήτη όσο και των έμβιων όντων που τον κατοικούν έχει διαταραχθεί σημαντικά και παρά την ανακάλυψη πιο ισχυρών φαρμακευτικών αγωγών, αυτό από μόνο του δεν είναι αρκεί. Όσο και να καταστέλλουμε τα συμπτώματα, πράγμα πολλές φορές απαραίτητο μέχρι να βελτιωθεί η γενική εικόνα του ασθενούς, δεν φτάνει για να επανέλθει η υγεία. 

Έχω επανειλημμένως σε χιλιάδες περιστατικά διαπιστώσει ότι μόνο με την παράλληλη αποκατάσταση των φυσικών μηχανισμών αυτοίασης, που έχει η φύση προικίσει τον ανθρώπινο οργανισμό, μπορούμε να ελπίζουμε σε καλύτερη υγεία. Μέσα από την εξέλιξη των διαγνωστικών μεθόδων αλλά και των γνώσεων μας για το πως λειτουργεί το ανθρώπινο σώμα, η ιατρική εξελίσσεται και εμβαθύνει την κατανόηση της προς το θαύμα της φύσης με όλο και περισσότερο σεβασμό και μειώνοντας την έπαρση που την χαρακτήριζε κατά την διάρκεια του προηγούμενου αιώνα. 

Στην Υγειά Σας!