Τέσσερα Επίπεδα Ιατρικής Προσέγγισης

Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς, MD
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Universita' degli Studi di Napoli, Federico II 
Πρόεδρος του European Institute of Nutritional Medicine, E.I.Nu.M

Οι ανακαλύψεις και τα δεδομένα στην σύγχρονη ιατρική επιστήμη είναι συνεχόμενες και ραγδαίες. Η πληθώρα τρόπων σκέψης και αντιμετώπισης του ίδιου προβλήματος υγείας από διαφορετικούς επιστήμονες και σχολές μπερδεύει τους ασθενείς αλλά πολλές φορές και τους ίδιους του γιατρούς.

Σε ποιο γιατρό να πάει κανείς; Ποια θεραπεία να επιλέξει;

Συμβατική ιατρική, εναλλακτική ιατρική, ομοιοπαθητική, φυσική ιατρική, λειτουργική ιατρική, είναι μερικές από τις πολυάριθμες και διαφορετικές σχολές που επικρατούν σήμερα και η καθεμία έχει να προτείνει μια διαφορετική ματιά και άποψη σε θέματα θεραπείας.

Είναι δυνατόν να βρεθεί ένα κοινό σημείο; Μπορούν να ταξινομηθούν οι διαφορετικές προσεγγίσεις ώστε να χρησιμοποιήσει κανείς ό,τι καλύτερο υπάρχει από τον κάθε χώρο και τρόπο προσέγγισης;

Επιστημονική Γνώση και Αντικειμενική Παρατήρηση

Η επιστήμη εξ' ορισμού αφορά την αντικειμενική παρατήρηση και αναφορά της γνώσης. Η αλήθεια όμως είναι ότι όπως και σε κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα, είναι δύσκολο να αποκλείσει κανείς τον υποκειμενικό παράγοντα, έτσι και στην επιστήμη η προσωπική άποψη και τα πιστεύω του κάθε επιστήμονα είναι αναπόφευκτο να διαμορφώνουν και να εισέρχονται στις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματά του.

Υπάρχουν πολλά παρόμοια παραδείγματα στην ιστορία της ιατρικής επιστήμης, όπως αυτό του Γουίλιαμ Χάρβεϊ που ανακάλυψε την καρδιακή κυκλοφορία το 1628. Όταν ανακοίνωσε για πρώτη φορά ότι η καρδιά λειτουργεί ως αντλία που ωθεί το αίμα μέσα στο σώμα μας, ένας διάσημος ιατρός της εποχής του απάντησε ότι προτιμούσε χίλιες φορές να σφάλει με τον Γαληνό (επικρατούσα τότε θεωρία που υποστήριζε ότι στο σώμα κυκλοφορούν καλά και κακά υγρά κατά κύματα) παρά να έχει δίκιο με τον Χάρβεϊ.

Η αφαίμαξη των ασθενών για να αποβληθούν τα κακά υγρά ήταν συχνή αιτία θανάτου εκείνη την εποχή. Ακόμη και διακόσια χρόνια μετά τις ανακαλύψεις του Χάρβεϊ το 1799, ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζορτζ Ουάσινγκτον πέθανε από αυτή την «θεραπεία», που του είχαν προτείνει οι καλύτεροι τότε γιατροί.

Είναι λοιπόν αναπόφευκτο οι επιστήμονες ως άνθρωποι να ερωτεύονται με την δουλειά τους, τις ανακαλύψεις και τα πράγματα με τα οποία συμφώνησαν πολλές φορές κατά την διάρκεια της καριέρας τους.

Έχει παρατηρηθεί ότι κατά την διάρκεια της εξέλιξης της επιστήμης είναι απαραίτητες πάνω από τρεις γενεές ώστε να ενσωματωθεί και να γίνει αποδεκτή μια αλλαγή στο επικρατών επιστημονικό μοντέλο.

Σήμερα ζούμε κάτι ανεπανάληπτο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ζούμε στην εποχή της πληροφορίας. Οι ταχύτητες διακίνησης και δημιουργίας νέων πληροφοριών είναι ασύλληπτες. Υπολογίζεται ότι η ανθρώπινη γραπτή γνώση χρειάστηκε 300 χρόνια για να διπλασιαστεί από το 1450 ως το 1750 μ.Χ. Σήμερα η ανθρώπινη γραπτή γνώση διπλασιάζεται κάθε χρόνο και μέχρι το 2020 αυτό αναμένεται να συμβαίνει κάθε 72 ημέρες!

Είναι δυνατόν να ζήσει κανείς την ακμή και την εξαφάνιση μιας θεωρίας μέσα στην ίδια γενιά. Όπως η μετάβαση από το υδραυλικό μοντέλο της χοληστερίνης – κακής ποιότητας υγρό βουλώνει τους σωλήνες στους οποίους κυκλοφορεί – στο μοντέλο της φλεγμονής ως βασική αιτία πίσω από την αθηρωμάτωση (Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ 2011).

Η πληθώρα των δεδομένων και οι ατελείωτες επιλογές και κατευθύνσεις που ανοίγονται μπροστά μας, περισσότερες από κάθε άλλη φορά, είναι ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα για τον σημερινό ερευνητή και επιστήμονα.

Σε ποιο σημείο βρισκόμαστε σήμερα λοιπόν;

Η ιατρική μπορεί να προσεγγίσει τον ανθρώπινο οργανισμό, θεραπευτικά και διαγνωστικά σε τέσσερα διαφορετικά επίπεδα. Το κάθε επίπεδο και τρόπος σκέψης έχει την δική του εφαρμογή και είναι αποτελεσματικό σε συγκεκριμένα προβλήματα υγείας.

1. Ανατομική Προσέγγιση

Το πρώτο επίπεδο προσέγγισης είναι το ανατομικό. Εδώ έχουμε την παρατήρηση του ανθρώπινου οργανισμού μέσα από μια μακροσκοπική ματιά, ως ένα σύνολο οργάνων που συνεργάζονται μεταξύ τους για την ομαλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού.

Πρόκειται για μια σχολή και ένα μοντέλο σκέψης που κυριάρχησε μέχρι την δεκαετία του 1950. Αυτός είναι και ο λόγος που ακόμη και σήμερα οι ιατρικές ειδικότητες καθορίζονται από τα αντίστοιχα όργανα (καρδιο-λογία, γαστρ-εντερο-λογία, δερμα-τολογία, νεφρο-λογία κ.ο.κ.).

Επιδεικνύει απαράμιλλη αποτελεσματικότητα στην διαχείριση και θεραπεία επειγόντων και οξέων προβλημάτων υγείας.

Το κάταγμα ενός οστού, η διατομή ή η απόφραξη μιας αρτηρίας, μια πνευμονία όπως και η διάτρηση κάποιου οργάνου χρειάζονται άμεση παρέμβαση για την αποκατάσταση της ανατομικής συνέχειας και λειτουργίας. Η εφαρμογή όμως του συγκεκριμένου μοντέλου και τρόπου σκέψης στα χρόνια προβλήματα υγείας έχει περιορισμένη αποτελεσματικότητα.

Αν χτυπήσει κανείς για παράδειγμα το γόνατο του, η εφαρμογή πάγου, η ακινητοποίηση και η χρήση κάποιου αντιφλεγμονώδους φαρμάκου μπορούν να επιταχύνουν την επούλωση και να μειώσουν τον πόνο και την φλεγμονή. Η χρήση όμως μιας παρόμοιας αγωγής σε μια περίπτωση που ο πόνος οφείλεται σε οστεοαρθρίτιδα (χρόνια αρθρίτιδα) δεν έχει θεραπευτικό αλλά μόνον ανακουφιστικό ρόλο. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η αρθρίτιδα να χειροτερεύει και να εμφανίζονται και παρενέργειες από την χρόνια χρήση παυσίπονων φαρμάκων.

Τα χρόνια προβλήματα υγείας μπόρεσαν να εξηγηθούν καλύτερα μετά από ανακαλύψεις που άρχισαν να λαμβάνουν χώρα από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Η μελέτη και κατανόηση του οργανισμού σε επίπεδο κυττάρων και μορίων με την ευρεία χρήση του ηλεκτρονικού μικροσκοπίου από την δεκατεία του ’60 και μετά σηματοδότησε την είσοδο της ιατρικής στην εποχή της βιοχημείας, της γενετικής και της μοριακής βιολογίας.

2. Βιοχημική και Μοριακή Προσέγγιση (Metabolomics)

Στο δεύτερο επίπεδο έχουμε την προσπάθεια αποκατάστασης της βιοχημικής ισορροπίας του οργανισμού. Το σώμα μας είναι μια μηχανή εσωτερικής καύσης που καίει άνθρακα (γλυκόζη) παρουσία οξυγόνου. Είναι βέβαια απαραίτητη μια πληθώρα συστατικών για να συμβεί αυτό.

Πρόκειται για μια αλυσίδα χημικών αντιδράσεων που βήμα-βήμα καταλήγουν στην παραγωγή ενέργειας και σε μια ομαλή κυτταρική λειτουργία.

Το σύγχρονο περιβάλλον, η αλλαγή τρόπου ζωής, η έλλειψη στα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και η επιβάρυνση μας με τοξίνες συντελούν στην απώλεια της απαραίτητης βιοχημικής ισορροπίας και στην εμφάνιση νόσου.

Παράλληλα με την ανακουφιστική αγωγή υπάρχει σήμερα η δυνατότητα να μετρηθεί και να αξιολογηθεί η μεταβολική και βιοχημική κατάσταση του ανθρώπινου οργανισμού.

- Ορμονικές
- Βιοχημικές και
- Μοριακές αναλύσεις (Metabolomics)

μας επιτρέπουν να έχουμε μια πλήρη εικόνα της Βιοχημικής και Μοριακής κατάστασης του ανθρώπινου οργανισμού μέσα από την μελέτη των συστατικών που παράγονται από τον μεταβολισμό (μεταβολίτες). Η μελέτη των μεταβολιτών με σκοπό την διαμόρφωση εξατομικευμένης θεραπευτικής αντιμετώπισης ονομάζεται Metabolimics.

Γνωρίζοντας ο γιατρός την απόκλιση από την βέλτιστη λειτουργία μπορεί να επαναφέρει σταδιακά το σώμα στην φυσιολογική λειτουργία, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην ενίσχυση της υγείας του ασθενούς παράλληλα με την διαχείριση της νόσου.

3. Ηλεκτρομαγνητική Προσέγγιση

Στο τρίτο επίπεδο έχουμε την προσέγγιση που αφορά στο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο του ανθρώπινου σώματος. Γνωρίζουμε ότι το κάθε κύτταρο στο σώμα μας έχει το δικό του ηλεκτρομαγνητικό πεδίο. Το σύνολο των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων των κυττάρων διαμορφώνουν το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο του σώματος μας.

Όταν κάνουμε μια Μαγνητική Τομογραφία χρησιμοποιούμε τις ιδιότητες των ηλεκτρο-μαγνητικών πεδίων. Μπαίνουμε σε έναν τεράστιο μαγνήτη, ευθυγραμμίζονται όλα τα μαγνητικά πεδία στο σώμα μας προς την ίδια κατεύθυνση και τραβάμε μια φωτογραφία που όμως χρησιμοποιούμε για να κάνουμε ανατομική διάγνωση. Το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα και ο ηλεκτροκαρδιογράφος είναι επίσης εφαρμογές της καταγραφής αλλοιώσεων στο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο του εγκεφάλου και της καρδιάς.

Η μελέτη των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων του ανθρωπίνου σώματος έχει υπάρξει αντικείμενο εκτενούς επιστημονικής έρευνας για πάνω από 100 χρόνια. Τόσο η ΝΑΣΑ όσο και το Ρωσικό διαστημικό πρόγραμμα ήταν αιτία ανάπτυξης μέγαλου όγκου γνώσεων στο συγκεκριμένο πεδίο.

Το 2009 μια Ελληνική επιστημονική ομάδα από το τμήμα Φυσιολογίας της Ιατρικής Σχολής Ιωαννίνων έλαβε το πρώτο παγκόσμιο βραβείο στην έρευνα για την εφαρμογή των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων. Η εκρηκτική ανάπτυξη στο πεδίο των ηλεκτρονικών υπολογιστών επέτρεψε την ανάπτυξη τεχνολογιών που μπορούν να χρησιμοποιήσουν ηλεκτρομαγνητικές συχνότητες τόσο για διαγνωστικούς όσο και για θεραπευτικούς σκοπούς.

Πιστεύω ότι δεν είναι μακριά η εποχή όπου θα εισερχόμαστε σε ένα μηχάνημα παρόμοιο με τον μαγνητικό τομογράφο που θα εντοπίζει και θα επαναφέρει αποκλίσεις του ηλεκτρομαγνητικού μας πεδίου με θεραπευτικό σκοπό.

Αυτό είναι το επίπεδο στο οποίο επεμβαίνει και η ομοιοπαθητική. Τα ομοιοπαθητικά διαλύματα, μετά από πολλαπλές αραιώσεις δεν περιέχουν την αρχική ουσία σε χημική μορφή, παραμένει όμως στο διάλυμα το ηλεκτρομαγνητικό της αποτύπωμα. Για να μπορέσει όμως να αποκατασταθεί η ηλεκτρομαγνητική ισορροπία είναι βασική προϋπόθεση να υπάρχει βιοχημική επάρκεια και ανατομική συνέχεια.

Όπως μπορεί κανείς να δράσει θεραπευτικά στο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο μπορεί βέβαια να προκαλέσει και βλάβη. Το σύγχρονο περιβάλλον από τα κτήρια, τις τροφές και όλων των ειδών οι συσκευές και δίκτυα προκαλούν συνεχείς παρεμβάσεις και αλλοιώσεις στο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο του ανθρωπίνου σώματος. Μια εκτενής αναφορά επιστημόνων της ΝΑΣΑ πάνω στο θέμα είναι διαθέσιμη στις πηγές, στο τέλος αυτού του άρθρου.

4. Σκέψη το Κυρίαρχο Επίπεδο

Η θέση του Αναξαγόρα «Αρχή πάντων ο Νούς» δεν ήταν ποτέ πιο επίκαιρη. Η σύγχρονη κβαντική φυσική και η επι-γενετική έρχονται να επαληθεύσουν την παραπάνω θέση με αδιάσειστα επιστημονικά κριτήρια.

Η σκέψη είναι για το σώμα μας, ότι και το λογισμικό (πρόγραμμα) για έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Η μόνη διαφορά είναι ότι ενώ ο υπολογιστής χρειάζεται χειριστή για να του εισαγάγει ένα πρόγραμμα ο ανθρώπινος νους είναι ικανός για πρωτότυπη σκέψη. Ανακαλύψεις, καλλιτεχνήματα, φιλοσοφίες και ολόκληροι πολιτισμοί ξεκίνησαν από μια σκέψη.

Η γέφυρα μεταξύ της σκέψης και της σωματικής λειτουργίας είναι τα συναισθήματα μας. Αν το εξετάσουμε από την ανατομική πλευρά βλέπουμε ότι ο φλοιός του εγκεφάλου συνδέεται με την υπόφυση και τον υποθάλαμο, όπου βρίσκονται τα κέντρα ελέγχου του ορμονικού μας συστήματος.

Με απλά λόγια μια σκέψη φέρνει στην επιφάνεια ένα συναίσθημα και αυτό με την σειρά του προκαλεί την έκκριση κάποιας ορμόνης.

Αν σκεφτούμε μια φορά που βρεθήκαμε σε δύσκολη θέση, αυτό μπορεί να μας κάνει να νοιώσουμε το συναίσθημα της ντροπής και έτσι να εμφανιστεί ένα κοκκίνισμα στα μάγουλα μας. Διαφορετικά συναισθήματα όπως ο φόβος, η χαρά, η ανία, η θλίψη προκαλούν αντίστοιχες ορμονικές εκκρίσεις.

Σε έναν σύγχρονο κόσμο όπου η αβεβαιότητα για το μέλλον και ο φόβος για μας και για αυτούς που αγαπάμε είναι κυρίαρχα συναισθήματα, είναι επόμενο να επηρεάζεται άμεσα και η σωματική μας υγεία πέρα από την πνευματική μας κατάσταση. Το ψυχικό στρες μετατρέπεται σε βιολογικό, διαταράσσει την μεταβολική και ορμονική μας ισορροπία και είναι η σκανδάλη ή πολλές φορές και η αιτία πίσω από χρόνια νοσήματα.

Ο γιατρός πρέπει να βοηθήσει τον ασθενή να διαχωρίσει το μεταβολικό με το ψυχολογικό στρες γιατί διαφορετικά αυτός ο φαύλος κύκλος επιδεινώνει σταθερά την υγεία του δεύτερου και πολλές φορές και του ίδιου του γιατρού.

Οι γιατροί είναι μια ομάδα του πληθυσμού με αυξημένους δείκτες νοσηρότητας σε ασθένειες που σχετίζονται με το στρες.

Ένα Βαρύ Έργο

Συνοψίζοντας η ιατρική επιστήμη δύναται να προσεγγίσει την υγεία μας σε τέσσερα επίπεδα.

1. Σκέψη
2. Ηλεκτρομαγνητικό
3. Βιοχημικό – Μοριακό (Metabolomics)
4. Ανατομικό

Όπως μπορεί εύκολα να αντιληφθεί κανείς, το έργο του σύγχρονου θεραπευτή είναι πολύ βαρύ και δύσκολο, γιατί τα πάντα γύρω τείνουν να αποσταθεροποιήσουν την υγεία των ασθενών του σε όλα τα παραπάνω επίπεδα. Από την διατροφή μέχρι και τα δελτία ειδήσεων, είμαστε ανά πάσα στιγμή εκτεθειμένοι σε παράγοντες που έχουν αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν της καλής υγείας.

Τα παραπάνω δεδομένα μπορούν να γίνουν ένα εργαλείο ώστε να εντοπίσει κανείς ευκολότερα από πού βάλλεται και σε ποια κατεύθυνση να στραφεί. Όσο μεγαλύτερη η κατανόηση σε ένα θέμα, τόσο μεγαλύτερη είναι και η θέληση και η ικανότητα μας να κάνουμε κάτι γι αυτό.

Σήμερα παρότι ζούμε σε μια ιδιαίτερα δύσκολη εποχή για πολλούς λόγους, είμαστε παρόλα αυτά σε θέση να κάνουμε για την υγεία μας περισσότερα απ’ ότι σε οποιαδήποτε άλλη εποχή στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Στην Υγειά Σας!